Türkiye Dış Ticaret Dengesi ve Önemi

Mahfi Eğilmez

Türkiye, dış ticaret hesaplamalarında ihracat fob (taşıma aracına teslim edilene kadarki giderler dâhil) olarak, ithalat ise cif (maliyet + sigorta ve taşıma dâhil) olarak alınmaktadır. Ülkemiz dış ticaret açığı veren bir ülke konumundadır. Son yıllarda Türkiye’nin dış ticaret dengesindeki gelişim aşağıdaki grafikte gösterilmektedir:

Grafik incelendiğinde, Türkiye’nin sürekli dış ticaret açığı verdiği ve bu açığın 2016 – 2021 döneminde daraldığı ancak sonrasında tekrar arttığı görülmektedir. 2023 ve 2024 yıllarında büyümenin potansiyel oranın altında kalması sonucunda, ithalatın düşmesiyle birlikte dış ticaret dengesinde daralma yaşandığı belirlenmektedir.

Dış ticaret hadlerine bakıldığında ise, Türkiye’nin dış ticaret hadlerinin aleyhimize çalıştığı görülmektedir. Yani, ihracat birim değerleri ithalata birim değerlerinin altında kalmaktadır. Bu durumu daha iyi anlayabilmek için birim değer endekslerine ve miktar endekslerine birlikte bakmak önemlidir. Miktar endeksi, fiyat sabit olmak koşuluyla dış ticaret miktarlarında meydana gelen değişimi ölçmektedir.

Aşağıdaki tablo, Türkiye’nin birim değer endeksleri ve miktar endekslerindeki değişimi göstermektedir:

İhracat miktar endeksi 2013 yılından 2025 Mart ayına kadar yüzde 66,4 oranında artmıştır. Bu süreçte daha fazla mal satılmıştır. İthalat miktar endeksi ise aynı dönemde yüzde 21,9 oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksindeki artış ise yüzde 6,4 olmuştur.

Sonuç olarak, Türkiye son 13 yılda yurt dışına daha fazla mal satmış ancak birim fiyatlarında pek bir değişiklik olmamıştır. Diğer yandan, yurt dışından daha fazla mal almış ve bu malların birim fiyatları hızlı bir şekilde artmıştır. Bu durumun temel nedenleri arasında ihraç mallarının teknoloji içeriğinin düşük olması ve düşük marka değerine sahip olmaları ile ithal edilen malların yüksek teknoloji içeriğine ve marka değerine sahip olmaları bulunmaktadır.

Bu yazı Mahfi Eğilmez’in kişisel blogundan alınmıştır